Klimaatverandering, versnelde zeespiegelstijging en bodemdaling zorgen in de toekomst voor problemen in de kustzone. Het is belangrijk om hierop te anticiperen. Een andere manier van kustverdediging is nodig. Enkel het versterken en verhogen van de zeedijk volstaat niet. We zullen in een brede zone langs de kust moeten meegroeien met de stijgende zeespiegel. Dit is de kern van de kustvisie die waterschap Hunze en Aa’s heeft opgesteld.
Dijkgraaf Geert-Jan ten Brink: “Het klimaat verandert, de wereld warmt op en we weten dat de zeespiegel de komende decennia sneller zal stijgen. We kunnen hierop inspelen en nog eeuwen veilig leven achter de dijk. Maar dan zullen we moeten meegroeien met de zeespiegel. Zoals ons land in vroegere tijden ook al meegroeide met de stijgende zeespiegel.”
Inge Eshuis, dagelijks bestuurslid en portefeuillehouder kustvisie: “Met deze kustvisie maken we helder waar in de kustzone rekening mee moet worden gehouden voor een klimaatadaptieve kust. Graag gaan we hierover het gesprek aan met mede-overheden en andere partijen, met als insteek dat we problemen niet willen afwentelen op toekomstige generaties.”
Zeespiegel stijgt, bodem daalt
De snelheid waarmee de zeespiegel stijgt, is afhankelijk van broeikasgassen en smeltende ijskappen. We baseren ons op scenario’s van het KNMI en houden rekening met een zeespiegelstijging van tussen de 50 en 120 centimeter in 2100 en tussen de 2,5 en 5 meter in 2300. Daarnaast hebben we te maken met bodemdaling door gaswinning en veenoxidatie. Door zeespiegelstijging en bodemdaling ontstaat een steeds groter verschil in hoogte tussen zee en land.
Inge Eshuis: “Dit leidt tot allerlei problemen, zoals het risico op instabiliteit van de dijk door kwel. Ook nemen de gevolgen van een dijkdoorbraak toe. Een ander probleem is vernatting en verzilting van laaggelegen gronden.”
Ophogen gronden en dijkversterking met klei van dichtbij
Dijken beschermen ons al tijden tegen overstromingen vanuit zee. We versterken regelmatig onze zeedijk zodat die weer voldoet aan de veiligheidseisen. Dit blijven we doen. Maar er is meer nodig om in de toekomst ons land veilig te houden. In onze kustvisie hebben we nagedacht hoe we onze kustzone en kustverdediging vorm willen geven. Dit is vertaald in verschillende maatregelen. De belangrijkste zijn: het ophogen van de kustzone, het stimuleren van kwelders en het versterken van de dijk met klei van dichtbij.
Geert-Jan ten Brink: “Duizenden jaren geleden lag de zeespiegel meters lager en lag ook Nederland meters lager. Maar het land groeide mee met de zeespiegel. In het noordoosten van Nederland dankzij de groei van veen en slib dat na hoog water bleef liggen op het land en op kwelders. Met de aanleg van dijken, het afgraven van veen en gestuurde waterafvoer en –aanvoer, is dit proces van meegroeien stopgezet. Met deze kustvisie willen we de natuur ons een handje laten helpen, zodat we weer gaan meegroeien met de zeespiegel. Dit in de wetenschap dat de zeespiegel door klimaatverandering sneller stijgt dan de afgelopen eeuwen het geval was.”
Klimaatrobuuste kust
Het ophogen van de kustzone geeft een sterker fundament aan onze dijken en gaat problemen op het gebied van vernatting, verzilting en veenoxidatie tegen. Door het ophogen van gronden ontstaat een klimaatrobuuste kustzone. Kwelders zijn daarbij belangrijk in onze kustverdediging. Ze breken de golven voordat deze op de dijk slaan. En dankzij de natuurlijke aanwas van slib, groeien kwelders mee met de zeespiegel. Inge Eshuis: “Naast deze aanpassingen blijven we natuurlijk ook onze dijken ophogen en versterken. Waar mogelijk kiezen we voor een Brede Groene Dijk. Dit is een dijk zonder asfalt en steen, die past binnen het landschap en kan meegroeien met de zeespiegel. Voor het versterken van de dijken en het ophogen van de gronden maken we zoveel mogelijk gebruik van slib uit de Eems Dollard. Zo werken we ook aan herstel van de natuur in de Eems-Dollard.”
Drie kustgebieden
In de kustvisie is onze kustzone ingedeeld in drie deelgebieden, die elk vragen om maatwerk. Het eerste deelgebied ligt rond de Dollard. Langs de Dollard wordt ingezet op de aanleg van de Brede Groene Dijk en binnendijkse kleirijperijen. Het tweede gebied is gelegen rondom Termunten. Dit gebied is een van de laagstgelegen gebieden van Nederland, direct achter de dijk. Daardoor spelen hier problemen van vernatting en verzilting. Hier gaan we de dijk versterken en de laaggelegen polder ophogen. Ook de landbouwgronden willen we ophogen en daarnaast buitendijks kwelders ontwikkelen. Het derde gebied ligt rond chemiepark Delfzijl. Dit gebied is in het verleden al opgehoogd. Wel moet hier de dijk versterkt worden. Zo mogelijk worden kwelders aangelegd. En bij nieuwe ontwikkelingen zal de grond verder worden opgehoogd.
Grote opgaven vragen gezamenlijke verantwoordelijkheid
Hunze en Aa’s heeft de afgelopen jaren al veel gedaan om ervoor te zorgen dat we geen natte voeten krijgen. We voeren overtollig water onder vrij verval af naar zee. We kunnen dit water alleen spuien als het eb is. We hebben de afgelopen jaren bergingsgebieden ingericht om water tijdelijk te parkeren als er te veel water is. In totaal kunnen we hier 55 miljard liter kwijt. We zijn daarmee in Nederland kampioen waterbergen. Maar dit is voor de toekomst niet voldoende om ons te beschermen tegen wateroverlast. De zeespiegel gaat verder stijgen en daarmee ontkomen we er niet aan om in de nabije toekomst een zeegemaal bij Nieuwe Statenzijl te bouwen.
Geert-Jan ten Brink: “In de ruimtelijke inrichting moet goed vooruit worden gekeken, zodat we keuzes voorkomen waar we over twintig of dertig jaar spijt van krijgen. Het is bijvoorbeeld niet slim om huizen te bouwen in laaggelegen polders. Ook is het verstandig om bij de aanleg van infrastructuur rekening te houden met een meegroeiende kust. En met zoetwaterbuffers die op termijn binnendijks nodig zijn. Hierin moeten we als lokale en regionale overheden samen optrekken, onder meer door water en bodem sturend te laten zijn in ruimtelijke keuzes.”
Vanavond een presentatie over de kustvisie tijdens de informerende bijeenkomst van het Algemeen Bestuur: https://www.hunzeenaas.nl/agenda/informerende-bijeenkomst-2023/
Contact hierover
Kust altijd in beweging
Het kustgebied is altijd in beweging geweest. Tijdens zware stormen ontstonden rond de Dollard dijkdoorbraken en lagunes. Deze werden later door opslibbing en inpoldering weer teruggewonnen op de zee. Met de Deltawerken kwam hier een einde aan en werd de zee beteugeld. Dit zorgde voor welvaart want de met slib opgehoogde gronden waren zeer vruchtbaar. Het gebied werd niet voor niets de graanrepubliek genoemd.
Maar door de dijken kon het land achter de dijk niet meer opslibben waardoor het steeds verder wegzakte. Ook hebben we te maken met bodemdaling die het gevolg is van gaswinning en veenoxidatie. Dit zorgt in ons kustgebied voor een steeds groter verschil met de zeespiegel.